3.1 Verantwoording voor opname van de gebieden in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan

De aanleiding voor de opmaak van dit gewestelijk RUP is de afgifte van een positief planologisch attest voor het groothandelsbedrijf Makro dd. 28 december 2004. De planologisch ambtenaar oordeelde dat het economisch belang en de specifieke bovenlokale oriëntering van het bedrijf aanleiding geven tot een afweging op bovenlokaal niveau.

Het positief planologisch attest voor Makro laat toe dat op korte termijn het bestaande benzinestation meer westwaarts in de reservatiestrook van de A102 kan herbouwd worden. De capaciteit van het tankstation zal worden verhoogd en er worden, in toepassing van de Vlarem-normen, dubbelwandige tanks voorzien. Op langere termijn (5 jaar) laat het attest een beperkte uitbreiding van de bedrijfsgebouwen toe teneinde het aantal klanten te vergroten.

Het ruimtelijk uitvoeringsplan gaat in op de vraag van het bedrijf om op de bestaande bedrijfslocatie verder te kunnen ontwikkelen binnen de ruimtelijke randvoorwaarden die gesteld werden in het planologisch attest:

• De zuidelijke uitbreiding van het bedrijfsgebouw aan de zijde Krijgsbaan is ruimtelijk aanvaardbaar mits zodanig ingeplant dat een voldoende ruime bouwvrije afstand en bufferstrook in relatie tot het aanpalend woonperceel wordt gevrijwaard. Het gebruik van de verharde oppervlakte bij deze uitbreiding dient voldoende laagdynamisch gehouden opdat geen onaanvaardbare hinder ontstaat naar de woonpercelen langsheen de Krijgsbaan. Een rechtstreekse aansluiting op de Krijgsbaan is hier ontoelaatbaar. De bestaande aansluitingen van de Makro en de woningen kunnen behouden blijven, bijkomende ontsluitingen worden niet toegestaan.

• Alle uitbreidingen van het bedrijfsgebouw dienen uitgevoerd in duurzaam en verzorgd materiaalgebruik.

• Teneinde de site in te passen in de omgeving, dient voldoende aandacht besteed aan een groene omkadering.

• Het gewestelijk RUP dat volgt op de afgifte van dit attest dient de volledige site van Makro Antwerpen op te nemen , waarbij voor de globaliteit een geëigende bestemming dient voorzien. De reservatiestrook A102/leidingenstraat wordt hierbij gevrijwaard. Het RUP dient voldoende buffering langsheen de randen van het terrein te voorzien.

• Indien uit de watertoets in het planningsproces van het RUP blijkt dat maatregelen vereist zijn om schadelijke effecten op de waterhuishouding te beperken (waterdoorlatendheid, buffering…), dan dienen deze verwerkt in het bestemmingsplan en de stedenbouwkundige voorschriften..

Rekening houdend met de bestaande toestand op het terrein (Makro sluit aan op de woningen gelegen langs de R11 zonder enige vorm van buffering) wordt er voor gekozen om het aansluitende woongebied mee op te nemen in het RUP zodat er naar een afstemming tussen beide functies kan worden gezocht. Op die manier kan worden ingegaan op één van de voorwaarden van het planologisch attest nl. voldoende buffering langsheen de randen van het terrein van Makro.

3.2 Relatie met het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen - algemeen deel

3.2.1 De bindende bepalingen

Antwerpen is in het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen geselecteerd als grootstedelijk gebied. De naamgeving verwijst naar de centrale gemeente binnen het stedelijk gebied. De stedelijke gebieden kunnen één of meer gemeenten of delen ervan bevatten. In de hypothese van afbakening van het grootstedelijk gebied Antwerpen (eindversie 15 april 2005) is de grenslijn zodanig opgevat dat de Makro in het grootstedelijk gebied is gelegen.

Het plangebied is deels gelegen in gebieden die in aanmerking komen voor de realisatie van de A102 hoofdweg en de 2de spoortoegang voor de Antwerpse haven. Zowel de realisatie van de A102 als de realisatie van de 2de spoortoegang is bindend vastgelegd in het RSV.

3.2.2 Het richtinggevend gedeelte

De kleinhandel maakt een wezenlijk deel uit van het functioneren van het stedelijk gebied. Kleinhandel is immers bij uitstek een stedelijke functie. Er wordt geopteerd om de bestaande kleinhandelsconcentraties vast te stellen, beter te structureren en de uitgroei ervan te stoppen. Handelszaken die behoefte hebben aan een grotere verkoopsoppervlakte kunnen geconcentreerd worden op specifieke terreinen. De locaties worden gesitueerd binnen de stedelijke gebieden op goed ontsloten plaatsen, ook voor het openbaar vervoer.

Makro Antwerpen voldoet aan deze voorwaarden: het bedrijf is gelegen binnen de vermoedelijke afbakening van het grootstedelijk gebied Antwerpen, er is een goede verbinding met het hoofdwegennet vanwege de ligging aan het kruispunt R11 (primaire weg type 2 met rechtstreekse aantakking op de E34) - N12 (secundaire weg type 3) en er is een verlenging gepland van tramlijn 10 via de N12 als onderdeel van het Masterplan Antwerpen. Makro Antwerpen kan bovendien gezien worden als onderdeel van de kleinhandelscluster van het Wijnegem Shopping Centrum.

Makro Antwerpen wenst een aantal kleine uitbreidingen te doen aan haar bestaande gebouwen en een verplaatsing van haar benzinestation omwille van randvoorwaarden vanuit de milieuwetgeving. Deze ontwikkelingen zijn niet strijdig met de optie om kleinhandel te bundelen in de stedelijke gebieden.

Een deel van het plangebied van de Makro is gelegen in de reservatiestrook voor de A102 die voorzien is als een aan te leggen hoofdweg in het RSV. Aansluitend op deze reservatiestrook is een bundeling met de 2de spoortoegang van de Antwerpse haven voorzien. Deze infrastructuren (hoofdweg, spoorweg en een leidingenstraat voor de bundeling van pijpleidingen) zullen naar alle waarschijnlijkheid ter hoogte van de bestaande parking van de Makro komen te liggen (zie verder). De uitbreiding van de gebouwen interfereert niet met deze infrastructuurbundel maar de verplaatsing van het benzinestation wel.

De tracés van de A102, de 2de spoortoegang en de leidingenstraat werden onderzocht in het voorontwerp gewestelijk RUP 2de spoorontsluiting. Dit voorontwerp werd voorgelegd op een plenaire vergadering op 07/02/2002. Ondertussen werd bijkomend onderzoek gevraagd naar de tweede spoorontsluiting zodat een nieuwe plenaire vergadering zal worden gehouden. Een concrete datum is echter nog niet vastgelegd. Rekening houdend met de bindende selectie van de A102 en 2de spoortoegang in het RSV worden deze infrastructuren meegenomen in het gewestelijk RUP voor de Makro Antwerpen.

3.3 Relatie met het Ruimtelijk Structuurplan - gebiedsgericht deel

3.3.1 Ruimtelijke elementen van de bestaande structuur

In de analyse van de bestaande ruimtelijke structuur wordt eerst ingezoomd op de verschillende kenmerken van het bedrijf en de vraag tot uitbreiding. Daarna wordt de ruimere omgeving van het bedrijf bekeken.

Kenmerken van het plangebied

Economische kenmerken:

Makro is een grootschalige zelfbedieningsgroothandel met verkoop van zowel food als non-food artikelen. Het bedrijf heeft met zes winkels in België ongeveer 7 % van de markt in handen. De zelfbedieningsgroothandel bestaat uit verscheidene bedrijfsgebouwen (verkoopsgebouw met restaurant, afhaalmagazijn, drive in met goederen en buitenopslag), een benzinestation en een parking. Makro Antwerpen telt 645 personeelsleden. Het gemiddeld aantal bezoekers per dag bedraagt 10.000, het benzinestation op de parking telt gemiddeld 2.300 klanten per dag. In totaal zijn er op de site een 1700-tal parkeerplaatsen. Gelet op de schaal van het complex en de invloedssfeer qua cliënteel is het bedrijf te beschouwen als zijnde van bovenlokaal niveau.

De huizen langs de R11 doen hoofdzakelijk dienst als woning. Een aantal kleinere, verweven bedrijven zijn er gevestigd waaronder een drukkerij, autogarage en steenhouwerij.

Mobiliteitsprofiel:

De ontsluiting is optimaal. Het kleinhandelsbedrijf is gelegen op de kruising van de R11 met de N12. Via de R11 (primaire weg 2) is een rechtstreekse aansluiting verzekerd met de autosnelweg E34. De N12 is door de provincie geselecteerd als een secundaire weg type 3 (openbaar vervoers- en fietsas) waar in de toekomst de doortrekking van tramlijn 10 wordt voorzien. Er is bijgevolg ook een optimale ontsluiting via het openbaar vervoer te verwachten.

Historische context:

Het bedrijf kreeg in 1969 een vergunning voor het bouwen van een distributiegroothandel met parking. Sindsdien werden verscheidene vergunningen afgeleverd voor het verbouwen en uitbreiden van het bedrijf. De zonevreemde uitbreidingen van de parking en het zonevreemde benzinestation (beiden gelegen in groengebied volgens het vastgestelde gewestplan) werden vergund in uitvoering van het decreet dd. 28/06/1984 (mini-decreet): bij de oorspronkelijke parking werden uitbreidingen vergund op respectievelijk 03/03/1986 (780 PP) en 07/01/1993 (350 PP); het huidige tankstation werd vergund op 24/06/1986 en de uitbreiding ervan werd vergund op 03/10/91. Op 15 maart 2001 werd aan de aanvrager een milieuvergunning verleend voor een periode van 20 jaar. Specifiek voor het benzinestation werd door de PMVC voorgesteld de vergunningstermijn te beperken tot 2005. Tegen die termijn moeten er dubbelwandige houders geplaatst worden.

Ruimtegebruik, schaal en visuele impact:

Het hoofdgebouw bestaat uit de groothandel met restaurant en is gelegen aan de kruising van de R11 met de N12. Het afhaalmagazijn en de drive in met buitenopslag zijn allen meer zuidwaarts gelegen direct achter de bestaande woningen van de R11. De parking neemt het overgrote deel in van het terrein en sluit aan op het recreatiedomein Ruggeveld. Het benzinestation is gelegen tussen de in- en uitgang langs de N12. Het benzinestation en het grootste deel van de parking zijn gelegen in ‘groengebied’ en ‘alternatief reservatiegebied’ (A102). Het hoofdgebouw is gelegen in ‘gebied hoofdzakelijk bestemd voor de vestiging van grootwinkelbedrijven’. Het afhaalmagazijn en de drive in met buitenopslag zijn hoofdzakelijk gelegen in ‘woongebied’, aansluitend op de bestaande woningen van de R11.

Het hoofdgebouw zorgt voor een duidelijk baken op het kruispunt. De voorkant van het gebouw is echter gericht naar de parking. Daardoor profileert het gebouw zich met zijn achterkant (inclusief laad-en losfaciliteiten) naar de straat. De overgang tussen de gebouwen en de woningen is vrij abrupt, er is geen buffering voorzien die de overgang tussen de grootschalige bebouwing en de woningen verzacht.

Ruimtelijke vraag van het bedrijf:

De plannen op korte termijn zijn het herbouwen van het bestaande benzinestation op een gewijzigde plaats op de parking wegens vereiste aanpassingen vanuit de Vlarem-wetgeving en een capaciteitsverhoging van het benzinestation. Voor het overige geeft het bedrijf aan dat de gebouwen dienen te worden vernieuwd en dit met het oog op de veiligheid en teneinde zich aan te passen aan de nieuwe markttendensen en de huidige normen voor grootwinkelbedrijven (o.m. Europese normen hygiëne, scheiding van verschillende goederen). Verder wenst Makro voor de globale site een groei te realiseren van 231.000 naar 250.000 actieve klanten over een periode van 5 jaar. De uitbreidingen van de bedrijfsgebouwen die hiermee gepaard gaan, omvatten uitbreidingen van leveringsplatformen en uitbreiding van winkelruimte.

Ruimtelijke kenmerken van de omgeving

Macroniveau

Het bedrijf is grotendeels gevestigd in de stad Antwerpen, een deel van de drive in met buitenopslag is gevestigd in de gemeente Wijnegem. De woningen zijn hoofdzakelijk gelegen op het grondgebied van Wijnegem. Beide gemeenten maken vermoedelijk deel uit van het grootstedelijk gebied Antwerpen.

Het plangebied sluit aan op de ontwikkelingen langs de R11 (o.a. Wijnegem shopping centrum, invulling van woningen door kleinhandel), westwaarts grenst het gebied aan de openruimtevinger Ertbrugge-Ruggeveld die een morfologische scheiding vormt tussen Antwerpen en Wijnegem. De openruimtevinger is grotendeels gevrijwaard gebleven van bebouwing omwille van de reservatiestrook van de A102. Op termijn is de realisatie van deze hoofdweg voorzien samen met een bundeling met de 2de spoorontsluiting voor de haven van Antwerpen. De bestaande openruimte vinger zal daardoor grotendeels worden doorsneden door infrastructuur.

Mesoniveau

Makro bevindt zich aan de kruising van de N12 en de R11 en bepaalt één van de vier hoeken van het kruispunt. Aan de overzijde van de R11 is het Wijnegem Shopping centrum gevestigd, aan de overzijde van de N12 gebouwen van AWV Antwerpen waar op termijn een tramstelplaats met kantoren wordt voorzien. De andere hoek wordt bepaald door de fortvlakte van Wijnegem, een braakliggend terrein dat als bepalende open ruimte functioneert bij het binnenrijden van Wijnegem. De gebouwen nemen een strategische positie in op het kruispunt maar functioneren niet echt als eyecatcher: het beeld van het kruispunt wordt bepaald door grote parkings en laad- en loszones. De parking van Makro is een grote verharde oppervlakte met aan de toegang/uitgang van de N12 een benzinestation. De huizen aansluitend op de Makro zijn voor het grootste deel woonhuizen met af en toe een verweven klein bedrijf (steenhouwer, autogarage, drukkerij). De woningrij wordt afgesloten met een benzinestation dat geënt is op de R11. Een zachte overgang tussen de bedrijfsgebouwen en de woningen ontbreekt, de overgang naar de grootschalige gebouwen is vrij abrupt. Halverwege de woningen is een doodlopende straat die uitkomt op het terrein van de Makro en aansluit op een voet- en fietspad dat tussen de woningen en de bedrijfsgebouwen in loopt en een verbinding maakt naar het recreatiedomein Ruggeveld.

De ontsluiting van de Makro gebeurt op 4 manieren. Er zijn twee hoofdtoegangen voor de bezoekers en twee toegangen voor leveranciers. De toegangen voor de bezoekers zijn enerzijds aan de N12 ter hoogte van het benzinestation en anderzijds verder zuidwaarts rechtstreeks op de R11 (met verkeerslichtregeling en aparte invoegstrook). De leveranciers hebben een rechtstreekse toegang via de R11 aan het hoofdgebouw en een kleinere toegang via de doodlopende straat (Galgenstraat) tussen de woningen. Daardoor heeft het bedrijf een impact op het hele plangebied.

3.3.2 Visie en gewenste ruimtelijke ontwikkelingsperspectieven

In het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor het bestaand bedrijf Makro wordt de uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten en de verplaatsing van het benzinestation mogelijk gemaakt. Op die manier zal het bedrijf in de toekomst zo goed mogelijk kunnen blijven functioneren.

Bij de inrichting van het bedrijventerrein moet gestreefd worden naar een zuinig ruimtegebruik, een maximale ruimtelijke kwaliteit, een optimale functionele organisatie in het kader van de latere aanleg van de A102 en de 2de spoorwegtoegang van de haven en een goede integratie en kwalitatieve buffering ten opzichte van de omgevende woningen langs de krijgsbaan. De uitbreiding en buffering moeten rekening houden met de bestaande LF fietsroutes 5a en 5b die tussen de tuinen van de woningen en het bedrijf zelf een verbinding maken met het recreatiedomein Ruggeveld.

Ruimtelijke vertaling

Buffering tussen de kleinhandel en de woningen

De overgang tussen de bedrijfsgebouwen en huizen langs de R11 is groot. Er is een buffering nodig die de overgang tussen de twee schalen (grootschalige bedrijfsgebouwen versus kleinschalige woningen met tuin) te milderen. Deze buffering houdt in dat er tot op een bepaalde afstand van de woningen geen grootschalige gebouwen meer worden opgetrokken of uitgebreid. Bovendien is de aanleg van een lijnvormig groenelementen (bomenrij of haag) langs de perceelsgrens nodig om de fysieke scheiding tussen de bedrijfsfunctie en de woningen effectief vast te leggen. Een zuidelijke uitbreiding van het hoofdgebouw behoort tot de mogelijkheden, buffering is hier niet noodzakelijk wel een aangepaste overgang tussen de gebouwen.

Beeldbepalende straatgevels

Het hoofdgebouw van de Makro is met de achterkant naar de straatkant gericht. Daardoor profileert de Makro zich naar zijn omgeving via laad- en lospoorten. Om de kwaliteit van het openbaar domein te verhogen is het nodig om aandacht

te schenken aan de beeldwaarde van de gebouwen aan het kruispunt. Een herwaardering van het gebouw ter hoogte van de straatkanten is in de toekomst noodzakelijk.

Fietsdoorsteek blijft schakel in fietsroutenet

De huidige fietsdoorsteek garandeert een veilige en vlotte fietsverbinding naar het recreatiedomein Ruggeveld en blijft behouden. Het vormt een veilig doorsteekalternatief voor de drukke verbinding langs de R11.

Behoud van parkeermogelijkheden

Bij de realisatie van de A102 en de 2de spoorontsluiting wordt maximaal gestreefd naar het behoud van de parkeermogelijkheden. De parkeermogelijkheden kunnen mogelijks worden uitgevoerd als dakafwerking van de tunnel of U-bak waarin de infrastructuurbundel wordt aangelegd.

Het tankstation zal bij de aanleg van de A102 moeten verdwijnen aangezien het de aanleg van deze weg zal hypothekeren.

3.4 Bestaande feitelijke en juridische toestand

3.4.1 Bestaande feitelijke toestand

De bestaande feitelijke toestand wordt grafisch weergegeven op de hieronder vermelde kaarten.

Kaart 1 Bestaande feitelijke toestand: luchtfoto met aanduidingen

3.4.2 Bestaande juridische toestand

De relevante elementen van de bestaande juridische toestand worden tekstueel aangegeven in de onderstaande tabel.

Tabel 1. Bestaande juridische toestand: “Makro zelfbedieningsgroothandel NV” (Antwerpen)

In het plangebied of in de omgeving ervan zijn géén provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen, verkavelingsvergunningen, beschermde monumenten, vogelrichtlijngebieden, habitatrichtlijngebieden, ramsargebieden, beschermde duingebieden of voor de landbouw belangrijke duingebieden, gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) of het Integraal Verwevend en Ondersteunend Netwerk (IVON), grondwaterbeschermingsgebieden, erkende of Vlaamse

natuurreservaten, bosreservaten of spoorwegen gelegen die relevant zijn voor dit gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan. Het beschermd landschap Ertbrugge-Zwarte Arend is aan de overkant van de N12 gelegen, de ontwikkelingen van de Makro hebben geen betekenisvolle impact op dit landschap.

Kaart 2 Bestaande juridische toestand: gewestplan

Kaart 3 Bestaande juridische toestand: betrokken verkavelingen, BPA-contouren, RUP’s en andere plannen

3.5 Passende beoordeling ten aanzien van als speciale beschermingszones te beschouwen gebieden

Het decreet Natuurbehoud bepaalt dat ieder plan dat - afzonderlijk of in combinatie met één of meerdere bestaande of voorgestelde activiteiten, plannen of programma’s - een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een als speciale beschermingszone te beschouwen gebied kan veroorzaken, dient onderworpen te worden aan een passende beoordeling.

Het gaat om gebieden die door de Vlaamse Regering zijn voorgesteld of aangewezen zijn als Speciale Beschermingszone in toepassing van de Vogelrichtlijn (Richtlijn 79/409/EEG van 02.05.1979) en de Habitatrichtlijn (Richtlijn 92/43/EEG van 21.05.1992).

Dit gewestelijk ruimtelijke uitvoeringsplan kan geen betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van één van de bedoelde gebieden veroorzaken. De dichtst bijgelegen speciale beschermingszone, het fort van Wommelgem als vleermuizenhabitat, bevindt zich op een afstand van 2 kilometer (vogelvlucht) van het betreffende plangebied.

3.6 Watertoets

Het decreet betreffende het algemeen waterbeleid bepaalt dat bij de beslissing over een plan moet nagegaan worden of er geen schadelijk effect ontstaat voor het watersysteem. De meest zuidelijke punt van het plangebied is gelegen in een risicozone voor overstromingen. Dit deel van het plangebied is reeds in hoge mate bebouwd en verhard (gerealiseerd woongebied, parking en toegang van de Makro). Het is niet meer mogelijk om het risicogebied te vrijwaren van bebouwing of verharding. Bovendien is het aanduiden van concrete waterbufferingszones in het plangebied niet evident aangezien de infrastructuurbundel een groot deel van het terrein zal innemen en er ondergrondse pijpleidingen in de resterende gronden zijn gelegen. Rekening houdend met deze problematiek wordt ervoor geopteerd om in het voorschrift enkel op te nemen dat bij de aanleg van het terrein van de Makro het waterbergend vermogen moet worden gegarandeerd en het overstromingsrisico moet worden beperkt.

3.7 Ruimtebalans / voorgestelde aanpassingen

De invloed van de bestemmingswijzigingen in dit gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan op de ruimteboekhouding uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) is weergegeven in volgende ruimtebalans.

Tabel 2. Ruimtebalans

3.8 Vertaling naar verordenende stedenbouwkundig voorschriften en op te heffen voorschriften

Artikel 1 Bedrijventerrein voor bestaand regionaal bedrijf

Artikel 2 Reservatiezone voor infrastructuurbundel

In overdruk

Artikel 3 Zone voor niet hinderlijke bedrijfsactiviteiten van het bestaand regionaal bedrijf

In overdruk

Artikel 4 Gebied voor gemengde stedelijke activiteiten

Artikel 5.Stedelijk woongebied

Artikel 6 Voet- en fietspad

symbolische aanduiding

Artikel 7 Hoogspanningsleiding

Symbolische aanduiding in overdruk

Artikel 8 Enkelvoudige leiding

Symbolische aanduiding in overdruk