Niettegenstaande de rijke geschiedenis van het plangebied wordt de huidige situatie op het terrein vooral gekenmerkt door rest- en transitruimtes, doorsneden door infrastructuren. Het perifeer en doorgangskarakter manifesteert zich door de aanwezigheid van spontane houtopslag, verlaten en verwaarloosde gronden en een bermenlandschap zoals de grasvlaktes en taluds van de ring met op- en afritten. Plaatselijk is de spontane vegetatie van houtopslag en pioniersvegetatie uitgegroeid tot plekken met waardevol hoogstammig groen.

Op het projectgebied Nieuw Zuid is het voormalig industriële karakter van het terrein met de jaren geleidelijk aan minder merkbaar en beeldbepalend geworden. Hier en daar zijn de oude sporen nog zichtbaar maar enkel het oude goederenstation, waarin nu de Bank van Breda is gevestigd, is nog de enige prominente getuige van dit industriële (spoorweg)verleden.

Rondom het plangebied zien we een variatie aan bebouwing en morfologie. Ten noordoosten van het plangebied bevinden zich de compacte en dens stedelijke wijken Zuid en Brederode. Deze wijken zijn vanaf 1875 gebouwd in een geometrisch en monumentaal stervormige stratenpatroon met aandacht voor perspectieven (vista’s) naar belangrijke publieke gebouwen, bakens en het water.

Bebouwingsstructuur

Het plangebied is momenteel voorzien van bebouwing langsheen de randen:

1. Amelinckx woontoren, een grootschalig appartementsgebouw met koopwoningen staat tussen de Namenstraat en Van der Sweepstraat. Langsheen deze laatste is een parking voorzien voor bewoners.

2. Een sociaal woningbouwcomplex met huurappartementen, in eigendom van de sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven Antwerpen, staat in het verlengde van de Gedempte Zuiderdokken. Het is ca.15 verdiepingen hoog en beschikt vooraan het gebouw over een ruime parking voor bewoners. Bouwtechnisch dringt zich een renovatie op van dit complex.

3. Bebouwd lint langsheen de Jan van Genstraat maakt een lint met een mix van kleinschalige en grootschalige bebouwing de straatwand tussen het Justitiepaleis en de woontoren van Woonhaven Antwerpen. Het pand van de voormalige discotheek Zillion is het bekendst. Ook een benzinestation maakt er deel van uit.

4. Het nieuw Antwerpse Justitiepaleis aan de Bolivarplaats dat in het begin van het laatste decennium werd ingeplant als (voorlopig) eindpunt van de kernstad op een knooppunt van een aantal structuur- en beeldbepalende zichtassen en verkeersaders. Onder het gebouw loopt de Bolivartunnel (voorheen AMAM-tunnel ‘Aansluiting met Amerikalei’) die de Leien aansluit op de autosnelweg. Het ontwerp van architect Richard Rogers zocht een antwoord op de vraag het gebouw op te vatten als een transparante stadspoort.

5. Grenzend aan het Justitiepaleis ligt een parking van ca.350 parkeerplaatsen.

6. Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) en Federale verkeerspolitie. Langsheen de Ledeganckkaai, nabij de Kennedytunnel, bevinden zich de dienstgebouwen van het Vlaams Gewest, Afdeling Wegen en Verkeer Antwerpen (district Antwerpen). Deze gebouwen omvatten de functie van administratie en opslag van materiaal. Ook de Federale Politie is hier gevestigd met kantoren en een helikopterbasis. Vanaf de Ring leidt een dienstweg naar deze terreinen.

7. Aansluitend op het terrein van de Federale Verkeerspolitie en AWV heeft Aquafin langs de Ledeganckkaai een pompstation gebouwd waarop leidingen en een collector zijn aangesloten. Het pompstation staat in voor het verpompen van het afvalwater van de collector onder de kaaien naar het waterzuiveringstation Antwerpen Zuid aan het Kielsbroek, gelegen aan de overzijde van het aansluitingscomplex R1.

8. De kantoren van de Bank J. Van Breda & C° is tot op vandaag de eerste ontwikkeling op de site Nieuw Zuid. Het betreft de renovatie en uitbreiding van het oude goederenstation. Na vele jaren van leegstand is het gebouw aan de Ledeganckkaai 7 sinds 2006 opnieuw in gebruik.

9. In de zone tussen de Ledeganckkaai en de Schelde is het overslagbedrijf Mexiconatie gevestigd. Het havenbedrijf verleende concessies voor de kaaien genummerd 8 tot en met 13, dit voor de activiteiten laden en lossen van wagens en het behandelen van containers en conventionele cargo. De concessies werden vroegtijdig beëindigd vanwege stabiliteitsproblemen van de kaaien.

Verkeersstructuur

Het plangebied wordt via de randen ontsloten voor gemotoriseerd verkeer:

• in het noordwesten via de Ledeganckkaai;

• in het noordoosten via de Namenstraat,Van der Sweepstraat, Jan van Gentstraat en Bolivarplaats,

Grenzend aan het plangebied ligt een bundel op- en afritten van en naar de R1. De op- en afritten sluiten aan op de Leien en de Singel (R10) maar hebben geen directe aansluiting op het plangebied.

De onmiddellijke nabijheid van de Antwerpse Ring / R1, de Leien en de Singel maakt dat in en rondom het plangebied een grote verkeersdruk heerst. Vandaag hebben de Kennedytunnel en de zuidelijke tak van de Antwerpse ringweg R1 hun verzadigingspunt bereikt in zowel de ochtend- als avondspits. De filevorming slaat terug op het lager wegennet. Ook wie de stad via de Bolivartunnel en Amerikalei in- of uitrijdt, wordt regelmatig met het congestieprobleem geconfronteerd.

De wegenhiërarchie kent op sommige punten een onduidelijke categorisering. Zo gaat men vanaf de R1 haast naadloos over in de Leien, zonder enige tussenschakel en zonder aanduiding dat men het stedelijk gebied betreedt (het Justitiepaleis is echter wel een duidelijk stedelijk baken). Omgekeerd waant men zich, komende van de Leien, al op de snelweg eens men de Bolivartunnel induikt.

Niettegenstaande het snelwegknooppunt in principe voor een goede bereikbaarheid van de zuidrand zorgt, is de verkeersknoop zelf een grootschalig en onoverzichtelijk ruimtelijk kluwen. Het is een breed uitgesmeerde knoop met vele op- en afritten, en daardoor in de volksmond ook beter gekend als ‘de spaghettiknoop’. De op- en afritten liggen quasi op een ringweg (Singel, Kaaien, Armstrongweg, Silvertoplaan) verspreid rondom de knoop.

Er zijn opritten ter hoogte van de Leien, van de Generaal Armstrongweg en van de Kolonel Silvertopstraat. Er zijn afritten ter hoogte van de Leien, van de Singel en van de Kolonel Silvertopstraat.

De op- en afritten en ringstructuur versnipperen niet alleen de groene aanliggende ruimten maar bemoeilijken ook de leesbaarheid. Het verkeer wordt letterlijk rondom de knoop geleid wat tot een dubbele structuur leidt.

Het verkeer dat van de A12 of de Kennedytunnel komt, wordt rechtstreeks langs de Bolivartunnel richting centrum gestuurd over de Leien. Het verkeer dat van de R1 (richting Breda) komt, wordt via de Singel, langs de Bolivarplaats, via de ventweg van de Amerikalei en dan pas over de Leien gestuurd.

De Singel heeft in de nabijheid van het plangebied geen erfontsluitende functie en doet dienst als verbindingsweg. Deze situatie hypothekeert het functioneren van de huidige Singel als lokale weg. Ook de afrit op de Singel en de oprit ter hoogte van de Generaal Armstrongweg draineren veel bovenlokaal verkeer van en naar de Scheldekaaien (die hierdoor veel verkeer te verwerken krijgen en een parallel systeem vormen met de Leien).

Kortom, de spreiding van op- en afritten en het gebrek aan een duidelijke routing en categorisering, zorgen voor een ondermaatse verkeersleefbaarheid rondom de spaghettiknoop en in de nabije omgeving ervan.

Op korte termijn zal de verkeerssituatie op de Singel in het plangebied wijzigen ten gevolge van de geplande tramlijn Brusselstraat. Dit project zal een impact hebben op het wegverkeer (wijziging aantal rijvakken en configuratie kruispunt) en een meerwaarde betekenen voor de openbaar vervoersreizigers.

Groenstructuur

Delen van het plangebied staan op de biologische waarderingskaart gemarkeerd als biologisch waardevol.

In en rondom het plangebied zijn drie grootschalige structurerende groenelementen terug te vinden :

Een belangrijk onderdeel van de groenstructuur is de spoorwegberm. Het gaat om graslanden met spontane opslag van ondermeer olm. De biologische waardering van de spoorwegberm is waardevol. Wat de vegetatie betreft vertonen de onderzochte spoorbermen een gevarieerd vegetatiebeeld met graslanden waarin kalkminnende soorten de toon zetten. Ook in het begeleidend struweel vinden we kalkminnende soorten uit het essen/iepenbos terug, zoals kardinaalsmuts, iep en gewone es. In de overgangen groeien soorten zoals grote teunisbloem, vogelmelk en kraailook. Er is een spontane vestiging van gele kornoelje aanwezig. De iepenstruwelen blijven laag door de iepenziekte. Hier bevindt zich de enige vindplaats van esp, die zich over een vrij grote zone heeft ontwikkeld. Het betreft onze enige inheemse populierensoort.

Naast de spoorwegberm ligt de grote open ruimte van de konijnenwei. De grote vlakte en speelweide wordt gekenmerkt door verruigde graslanden met plaatselijk zeer steile hellingen en microreliëf. Het gebied bestaat hoofdzakelijk uit een soortenrijk permanent cultuurgrasland met relicten van halfnatuurlijke graslanden (hp+), en bevat ook een aanzienlijke loofhoutaanplant (n). Langs de Ring wordt deze speelweide begrensd door een brede struweelstrook.

Het derde groen structuurelement zijn de snelwegbermen van de spaghettiknoop. Deze snelwegbermen krijgen de waardering waardevol. In de bermen tussen en langsheen de weginfrastructuur komt vooral soortenrijk permanent cultuurgras met relicten van halfnatuurlijke graslanden en loofhoutaanplant voor. De beplantingen zijn oorspronkelijk bedoeld als landschappelijke inkleding. Het zijn telkens kleine oppervlaktes gemengde aanplant in een groot graslandperceel. De oppervlaktes zijn niet voldoende groot om bosbouwkundige principes op toe te passen. De grote oppervlaktes grasland zijn ingesloten door verkeer. Ze worden niet gestoord door betreding, sluikstorten, meststoffen of pesticiden. De graslanden worden bovendien al jaren op dezelfde manier onderhouden: een verschralend beheer van twee keer maaien met afvoer. Het resultaat hiervan zijn stabiele, soortenrijke vegetaties, varianten van de types scherpe boterbloem/rode klaver en muurpeper/zandmuur. Het algemene uitzicht en de maximale hoogte wordt vaak nog bepaald door glanshaver maar dit hoge gras is zeker niet dominant. Bijzonder is de aanwezigheid van het kleine mediterrane plantje blauw walstro op de zuid georiënteerde warmere talud.

 
Fotoreportage

7 BIJLAGE 3: JURIDISCHE TOESTAND